Ceny hurtowe energii elektrycznej w Polsce najwyższe w Europie

Na wysokie ceny energii elektrycznej w Polsce złożyły się trzy czynniki - drogi polski węgiel, niska produkcja ze źródeł odnawialnych oraz spadające ceny gazu.

Małgorzata Kasprzak

Senior Electricity Analyst

23 October 2020 | 5 min. czytania

Dostępne w:  English

O

Niniejszy briefing prezentuje analizy z wrześniowych danych Embera dotyczących UE

Podsumowanie

Najdroższa energia elektryczna w Europie

Ceny hurtowe energii elektrycznej w Polsce są aktualnie najwyższe w Unii Europejskiej

8 – Licznik miesięcy od kiedy polskie ceny hurtowe energii elektrycznej są najwyższe w Europie (Kwiecień-Październik 2020)

W kwietniu 2020 r. Polska wyprzedziła Grecję pod względem cen hurtowych energii elektrycznej, które od tej pory pozostają najwyższe w UE. Pomiędzy kwietniem a wrześniem 2020 średnie ceny energii elektrycznej w Polsce wynosiły 46 euro/MWh, czyli prawie 50% więcej niż średnia dla reszty UE-27 (31 euro/MWh) (wykres 1). [1]

Even amid the lower demand seen in April-June during the Covid-19 outbreak, Poland’s electricity prices were barely different compared to last year, even as they fell in most other countries.

The Polish Government’s commitment to coal while the rest of the EU steps up climate action will only widen this gap in the long-term, leading to increased import dependency and rising prices for end-consumers.

Uzależnienie od kosztownego krajowego węgla oznacza, że Polska ​​ma obecnie najdroższą elektryczność w Europie. Skoro polski rząd chce finansować nieekonomiczne kopalnie węgla i przejmować generujące straty elektrownie węgla brunatnego PGE, koniec końców społeczeństwo słono za to zapłaci. Nowe instalacje fotowoltaiczne pomogły nieco w złagodzeniu bardzo wysokich cen energii elektrycznej w okresie letnim, ale to tylko kropla w morzu potrzeb przy rosnącej różnicy pomiędzy Polską a innymi krajami. Polska musi przyspieszyć przejście od węgla do czystej energii elektrycznej.

Dave Jones starszy analityk ds. energii elektrycznej, Ember

Trzy kluczowe czynniki

Trzy kluczowe czynniki

Poniżej przedstawiamy trzy kluczowe czynniki odpowiadające za wysokie ceny hurtowe energii elektrycznej w Polsce.

#1 Ceny elektryczności poza granicami Polski spadły po tym, jak produkcja energii przeniosła się na niewykorzystane moce gazowe, wykorzystując tańsze ceny gazu.

Biorąc pod uwagę koszt obsługi elektrowni gazowych i węglowych (uwzględniając ceny uprawnień EU ETS), widać, że od kwietnia 2019 r. taniej jest wytwarzać energię elektryczną z gazu niż z węgla kamiennego. Na poniższym wykresie pokazano ceny produkcji energii elektrycznej dla danych dot. średnich sprawności elektrowni, zakładając sprawność elektrowni węglowych na poziomie 40%, a gazowych na poziomie 55%.

W wielu krajach istnieje rezerwa elektrowni gazowych. Takich rezerw w Polsce nie ma, co sprawia że polskie ceny hurtowe energii elektrycznej pozostają odporne na spadki cen gazu.

Z naszych obliczeń wynika także, że odkąd Polska zajęła pierwsze miejsce pod względem cen hurtowych energii elektrycznej w Europie (kwiecień 2020), nawet najmniej wydajne elektrownie gazowe stały się tańsze w obsłudze niż najbardziej wydajne elektrownie węglowe.

Są dwa główne powody zaobserwowanego układu cen produkcji energii z gazu i węgla.

  • Ceny gazu wyraźnie spadły pomiędzy Q4-2019 a Q2-2020 ze względu na spadający popyt spowodowany łagodną zimą i wprowadzeniem kwarantanny.
  • Mimo spadku międzynarodowych cen węgla (zob. wykres 4) koszt produkcji energii elektrycznej z węgla pozostał na dość stabilnym poziomie od Q2-2019 ze względu na wzrost cen uprawnień EU ETS.
#2 Polski węgiel jest aktualnie droższy od importowanego

Węgiel kamienny odpowiadał za 2/3 udziału węgla w wytwarzaniu energii w 2019 r. i to właśnie produkcja elektryczności z węgla kamiennego najczęściej odpowiada za cenę hurtową energii elektrycznej w Polsce.

W maju 2019 r. polski węgiel stał się droższy od importowanego, a od tamtej pory ten trend tylko się pogłębia (wykres 3). W sierpniu 2020 (najnowsze dostępne dane) węgiel kamienny wydobywany w Polsce był o 18 EUR za tonę droższy od importowanego, podczas gdy przez cały 2017 i 2018 r. polski węgiel był średnio 24 EUR na tonę tańszy od importowanego. Podsumowując: w wyniku spadających cen węgla na świecie znajdujące się poza granicami Polski elektrownie korzystające z importowanego węgla płaciły za niego mniej, natomiast polskie elektrownie węglowe płaciły więcej za węgiel kamienny z Polski.

Spadająca rentowność górnictwa węgla energetycznego w Polsce oznacza coraz mniejszy budżet na inwestycje w technologie, które mogłyby obniżyć koszt wydobycia. W połączeniu z presją ze strony górników, domagających się utrzymania zatrudnienia w sektorze, spadek cen krajowego węgla poniżej poziomu cen międzynarodowych wydaje się mało prawdopodobny.

#3 Polska w dalszym ciągu pozostaje w tyle pod względem mocy wiatrowych i PV

W całej Europie już od ponad dekady w godzinach, w których można liczyć na sporą produkcję energii z wiatru lub słońca, ceny hurtowe spadają, bo – w sytuacji, gdy można ograniczyć produkcję energii z najdroższych źródeł, ceny hurtowe są wyznaczane przez tańsze elektrownie.

Polska ma jeden z najniższych odsetków udziału OZE o zerowych kosztach krańcowych w produkcji energii w Europie – zaledwie 13% – więc w skali roku praktycznie żadne godziny nie zależą w Polsce od OZE o zerowych kosztach (wykres 4).

To znaczy, że przez większość godzin ceny hurtowe energii elektrycznej w Polsce są wyznaczane przez drogie i nieefektywne elektrownie węglowe, co winduje je na taki poziom, że polskie ceny hurtowe prądu są aktualnie najwyższe w Europie.

Biorąc pod uwagę spadek kosztów energii słonecznej i wiatrowej w ostatnich latach oraz projektowany wzrost cen emisji, taniej jest (albo bardzo niedługo będzie) budować nowe moce produkcyjne w oparciu o OZE niż obsługiwać istniejące elektrownie węglowe [Carbon Tracker][Bloomberg].

Najtańszym, najszybszym i najbezpieczniejszym na przyszłość rozwiązaniem, które pozwoliłoby obniżyć ceny hurtowe energii elektrycznej w Polsce, jest uruchomienie maksymalnych mocy wiatrowych i słonecznych w najszybszym możliwym terminie. 

Skutki

Wysokie ceny energii elektrycznej w Polsce mają dwa główne skutki.

1. Wzrasta import energii elektrycznej

Ze względu na wyższe ceny w Polsce, w ciągu pierwszych 9 miesięcy 2020 r. 8% energii elektrycznej w kraju pochodziło z importu. 80% importowanego prądu (8,6 z 10,4 terawatogodzin) pochodziło z Niemiec, gdzie moce wiatrowe i słoneczne przekładają się na godziny bardzo taniej elektryczności. Wzrost importu prądu z 7,2 do 10,4 terawatogodzin wynikał z tego, że praktycznie wstrzymany został eksport do Czech i Słowacji, zaś tani nordycki prąd wpłynął na zwiększenie przepływów ze Szwecji (wykres 5).

Polska musi stworzyć nowe interkonektory, ale to nie oznacza automatycznie wzrostu wartości importu. Połączenia wzajemne służą do zwiększenia elastyczności systemu elektroenergetycznego. Jeśli Polsce uda się zbudować wystarczające moce wiatrowe i słoneczne do obniżenia cen, nowe interkonektory pomogą zrównoważyć system, nie powiększając jednocześnie wolumenu importu.

2. Spada konkurencyjność polskiego przemysłu

Rosnące ceny hurtowe energii elektrycznej mają głęboki wpływ na konkurencyjność polskiego przemysłu. ArcelorMittal ogłosił ostatnio, że zamierza zamknąć na stałe część surowcową w krakowskiej hucie, podając wysokie ceny prądu jako jeden z powodów tej decyzji. Nie jest to jednak jednostkowy przypadek – groźba odpływu inwestycji z energochłonnych sektorów sprawia, że do utrzymania konkurencyjności polskiej branży wytwórczej niezbędne będą publiczne pieniądze.

Materiały Pomocnicze


Metodologia

Uwagi

[1] Wydaje się to nieco sprzeczne z intuicją w kraju, gdzie ceny prądu dla gospodarstw domowych należą do najniższych w Europie. Minimalne podatki i opłaty od energii elektrycznej dla gospodarstw domowych i innych podmiotów niedługo sprawią, że Polska znajdzie się w błędnym kole, gdzie bardzo trudno będzie znaleźć środki na inwestycje w OZE i modernizację istniejącej infrastruktury.

[2] Sprawność elektrowni można zdefiniować jako iloraz wytworzonej energii elektrycznej przez całkowitą wartość energetyczną zużytego paliwa. Najbardziej typowy zakres sprawności dla elektrowni węglowych to 35-45%. Aktualnie w Polsce wynosi on ~35-49%. Sprawność elektrowni gazowych jest wyższa, mieści się ogólnie w przedziale 50-60%.

[3] Obie wartości dotyczą obniżonej wartości grzewczej (LHV).

[4] Wyznaczany w cyklach miesięcznych polski indeks cen węgla PSCMI1 dotyczy standardowej energii z węgla kamiennego produkowanej przez podmioty krajowe i sprzedawanej na krajowym rynku energetycznym użytkownikom przemysłowym. Cena importowanego węgla ARA to ustalana codziennie cena importowanego węgla w portach Amsterdam-Rotterdam-Antwerpia. Polski węgiel ma oprócz tego niższą kaloryczność, więc aby wyprodukować tę samą jednostkę energii elektrycznej potrzeba więcej ton polskiego węgla niż importowanego.