
Breadcrumbs
PEP2040: postęp czy rozczarowanie?
Polska może podwoić ambicje dotyczące odnawialnych źródeł energii i zmniejszyć o połowę ekspansję gazową w swojej nadchodzącej strategii energetycznej PEP2040.
Dostępne w: English
Najważniejsze informacje
22 GW
Polska osiągnęła 22 GW mocy źródeł odnawialnych w 2022 roku, realizując cel rządowy na 2030 rok osiem lat przed czasem
1/2
Polska potrzebuje tylko połowy planowanej produkcji energii elektrycznej z gazu aby pokryć zapotrzebowanie na energię w 2030 r.
100 GW
Polska może osiągnąć 100 GW mocy ze źródeł odnawialnych do 2040 r., czyli dwukrotnie więcej niż proponuje rząd
O
W marcu 2022 roku zapowiedziano aktualizację Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku (PEP2040), głównie w celu eliminacji zagrożeń związanych z bezpieczeństwem energetycznym. Raport Ember i Instytutu Reform analizuje rządowe założenia dotyczące rozwoju energetyki odnawialnej, pokazując, że są one znacząco zbyt mało ambitne. Niski udział odnawialnych źródeł energii stawia Polskę na drodze do bycia ostatnią gospodarką UE produkującą większość energii elektrycznej z węgla i gazu w 2030 roku, co zagraża bezpieczeństwu i dobrobytowi kraju.
Autorzy: Dr Paweł Czyżak, Aleksander Śniegocki, Zofia Wetmańska
Podsumowanie
Czy Polska skorzysta z okazji, aby zwiększyć swoje cele w zakresie odnawialnych źródeł energii?
Polski rząd ma szansę wyznaczyć nowe, ambitne cele po
rozczarowującej strategii energetycznej opublikowanej w 2021 roku. Czy
tę szansę wykorzysta?
Prezes Zarządu, Instytut Reform
Szybkie zwiększenie produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w Polsce to jedyna droga wyjścia z kryzysu węgla i gazu. Bez silnego nacisku na usunięcie administracyjnych i infrastrukturalnych barier dla inwestycji wiatrowych i słonecznych, będziemy zamknięci w debatach o tym, które paliwo kopalne jest mniej szkodliwe dla konkurencyjności i bezpieczeństwa Polski.

Nowa strategia energetyczna Polski
Obecne plany narażają Polskę na bycie ostatnią gospodarką UE opartą na paliwach kopalnych
Jednocześnie, powrót do produkcji z elektrowni węglowych nie rozwiąże problemu zależności energetycznej. Krajowe górnictwo węgla kamiennego kontynuuje długoterminową zapaść (3,9% spadek produkcji w 2022 r. mimo rekordowych cen) i obserwuje gwałtowny wzrost kosztów produkcji (prawie trzykrotny wzrost w latach 2021-2023 dla największej spółki górniczej, PGG), co w kolejnych latach będzie dalej pogarszać jego konkurencyjność wobec importu. W tej sytuacji dalsze wykorzystywanie elektrowni zasilanych węglem i gazem jest kluczową kwestią bezpieczeństwa, a źródła odnawialne są jedyną możliwością zmniejszenia zależności od importu i zapewnienia stabilnego wzrostu gospodarczego w nadchodzących latach.
W najbliższych latach do zbilansowania systemu konieczne będzie użycie mocy węglowych i gazowych, jednak źródła odnawialne mogą pomóc w zminimalizowaniu ilości spalanych paliw. Jak wykazało niedawne badanie, Polska mogłaby zbilansować swój system energetyczny przy 29 TWh produkcji gazowej w 2030 roku, czyli połowie z 53 TWh zakładanych w PEP2040, jednocześnie ograniczając udział energii elektrycznej z węgla do 12%. Tak więc, podczas gdy debaty polityczne w Polsce koncentrowały się na tym, czy w krótkim okresie wybrać gaz czy węgiel aby zapewnić wystarczające moce dyspozycyjne w systemie, kluczowym priorytetem polskiej polityki energetycznej powinno być zapewnienie szybkiej ekspansji źródeł odnawialnych, tak aby rzeczywiste zużycie paliw kopalnych szybko spadało.
Planowana rozbudowa floty gazowej będzie miała fatalne skutki dla odbiorców energii elektrycznej. Ponad 10 GW projektów elektrowni gazowych jest obecnie przedmiotem dyskusji, a 4-5 GW ma już zabezpieczone kontrakty mocowe. Przy rekordowo wysokich cenach na rynku mocy w 2021 i 2022 roku, projekty te będą kosztować miliardy z pieniędzy podatników, produkując jednocześnie bardzo drogą energię elektryczną. Spowoduje to 2-4 krotny wzrost cen prądu w stosunku do 2021 roku (w zależności od cen gazu TTF 50-100 EUR/MWh) i negatywnie wpłynie na konkurencyjność polskiej gospodarki.
Wnioski
Polska potrzebuje bardziej ambitnej strategii energetycznej
Cele dotyczące rozwoju odnawialnych źródeł energii w nadchodzącej PEP2040 mogą zostać podwojone przy zmniejszeniu o połowę produkcji energii elektrycznej z gazu, co zwiększy bezpieczeństwo energetyczne i konkurencyjność polskiej gospodarki.
Polska strategia energetyczna była szeroko krytykowana za to, że już w momencie jej publikacji była przestarzała i mało ambitna. Nadchodzi jej aktualizacja, co daje rządowi wyjątkową okazję do zwiększenia ambicji w zakresie odnawialnych źródeł energii i wycofania się z ryzykownych planów ekspansji gazowej, odpowiadając na ogólnoeuropejskie wezwanie do zmniejszenia zależności od paliw kopalnych.
Badania pokazują, że do 2030 roku Polska mogłaby dążyć do osiągnięcia ponad 50 GW mocy ze źródeł odnawialnych i ponad 50% udziału OZE w produkcji energii elektrycznej. Do 2040 roku Polska mogłaby dążyć do osiągnięcia 100 GW mocy ze źródeł odnawialnych, co oznacza potrojenie obecnego celu PEP2040 i podwojenie tego, co zostało zapowiedziane w ramach nadchodzącej aktualizacji. W sytuacji, gdy większość europejskiego sektora energetycznego ma stać się w 100% bezemisyjna w latach 30-tych, w interesie Polski leży jak najszybsza dekarbonizacja, aby uniknąć negatywnych konsekwencji gospodarczych i geopolitycznych wynikających z pozostania w ogonie Europy.
Materiały Pomocnicze
Materiały do pobrania
Metodologia
Najnowsze trendy w rozwoju energii odnawialnej
Od 2018 roku Polska przeżywa boom na energię słoneczną – z 1,5 GW w 2019 roku moc wzrosła do 4 GW w 2020 roku i 12 GW w 2022 roku, odnotowując wzrosty na poziomie 2,5 – 5 GW rocznie. Cel 10 GW został osiągnięty w połowie 2022 r., podwajając cel na 2030 r. z obecnego PEP2040.
Podczas gdy wzrost mocy PV o 3-5 GW rocznie może być trudny do utrzymania ze względu na problemy z przyłączeniem do sieci, nawet utrzymanie skromnego tempa 2 GW rocznie oznaczałoby osiągnięcie około 30 GW mocy elektrowni słonecznych do 2030 roku i do 50 GW do 2040 roku.
Wzrost ambicji możliwy jest również w segmencie lądowej energetyki wiatrowej. Ze względu na jedne z najbardziej restrykcyjnych zasad planowania przestrzennego w Europie, przyrost mocy w lądowej energetyce wiatrowej w Polsce uległ ostatnio spowolnieniu po okresie silnego wzrostu w latach 2010-2015, kiedy to instalowano do 1,2 GW turbin rocznie. Usunięcie ograniczeń politycznych mogłoby otworzyć potencjał 15-18 GW w 2030 r. i ponad 30 GW mocy w lądowej energetyce wiatrowej do 2040 r. Nowelizacja obecnej ustawy o lądowej energetyce wiatrowej jest gotowa od 2021 r. i powinna być natychmiast uchwalona przez sejm aby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne, niższe ceny i zgodność z celami klimatycznymi.
Obszarem, w którym ambicje polskiego rządu dorównują potencjałowi technicznemu, jest morska energetyka wiatrowa, a projekty o mocy 5,9 GW powinni zostać zrealizowane do 2030 r. Kolejna runda projektów przygotowuje się do aukcji w 2025 roku. Rząd szacuje jednak, że całkowity potencjał morskiej energetyki wiatrowej wynosi około 10 GW, natomiast analiza dokumentów planistycznych, warunków wiatrowych i głębokości dna morskiego wskazuje, że na polskich wodach może powstać ponad 30 GW morskiej energetyki wiatrowej, przy czym do 2040 r. może to być nawet 18 GW.
Oszacowanie zdolności produkcyjnych OZE w 2040 r. w zaktualizowanym PEP2040
Projekt założeń PEP2040 nie zawiera szczegółowych planów rozwoju odnawialnych źródeł energii, ale sugeruje uzyskanie od 34 do 52 GW mocy do 2030 roku oraz 50% udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej do 2040 roku. Wykorzystując dane z aktualnego PEP2040, a także najnowszego Planu rozwoju sieci przesyłowych operatora systemu elektroenergetycznego PSE, oszacowaliśmy moce wytwórcze z OZE wynikające ze zaktualizowanych założeń PEP2040.
Plan PSE nieznacznie zwiększa prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną netto w 2040 roku, z 204 TWh w PEP2040 do 215-231 TWh w zależności od scenariusza. Zestawiając prognozy zapotrzebowania z maksymalnym scenariuszem rozwoju mocy odnawialnych w 2030 r. w zaktualizowanych założeniach PEP2040: 29,5 GW energii słonecznej, 12,7 GW energii wiatrowej na lądzie, 1,1 GW energii wodnej i 2,2 GW bioenergii, a także istniejącym planem rozbudowy morskiej energii wiatrowej – do 9,6 GW do 2040 r., uzyskano całkowitą moc odnawialnych źródeł energii wynoszącą 55 GW w 2040 r. i 53-57 % udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w zależności od scenariusza zapotrzebowania. Alternatywny, pesymistyczny scenariusz zakłada znacznie niższą wartość 6,9 GW mocy w lądowej energetyce wiatrowej, taką samą jak w obecnym PEP2040, ze względu na dalsze blokowanie wiatraków zasadą 10H. Daje to 49 GW mocy OZE i 45-49% udział w miksie energetycznym w zależności od scenariusza zapotrzebowania.
Podsumowując, choć rząd nie podał oczekiwanej mocy odnawialnej w 2040 r., musiałaby ona wynosić 50-60 GW aby sprostać założeniu 50% udziału OZE w produkcji energii elektrycznej. Oznaczałoby to niemal zerową ekspansję źródeł odnawialnych w latach 2030-2040, co jest wizją trudną do uzasadnienia ze względu na politykę klimatyczną UE, ale także względy ekonomiczne i bezpieczeństwa.
Współczynniki wykorzystania mocy dla wszystkich technologii zostały obliczone z danych dotyczących produkcji energii i mocy zainstalowanej w obecnej PEP2040.
Podziękowania
Dr Paweł Czyżak, Aleksander Śniegocki
Inni autorzyZofia Wetmańska