
Breadcrumbs
Güneş hedeflerine güneyde kullanılmayan potansiyelle ulaşılabilir
Türkiye’de hidroelektrik üretiminin yoğun olduğu doğu illeri son beş yıl içinde iki kuraklıktan etkilenirken rüzgar ve güneş bunu telafi etti. Güney illerindeki güneş potansiyeli, yenilenebilir enerjideki istikrarlı artışta önemli rol oynayacak.
Mevcut diller English
Önemli Noktalar
%17
İzmir'in 2022'de ulusal rüzgar üretimindeki payı
%20
Konya'nın 2022 yılında ulusal güneş enerjisi üretimindeki payı
x5.1
2022'de lisanssız güneş enerjisi kapasitesi başvurularındaki artış
Hakkında
Ember’in bu raporu, 2018-2022 yılları için aylık elektrik üretim verilerini sunarak Türkiye’nin temiz kaynaklardan elektrik üretimindeki değişimleri il bazında ortaya koymaktadır. Çeşitli net sıfır yol haritası çalışmaları, yenilenebilir elektrik potansiyeli hesaplamaları, kapasite başvuruları ve ihaleler incelenerek öneriler sunulmuştur. Rapor, güneş enerjisi üretiminin hızlandırılması ihtiyacını vurgulamakta ve ilgili politika değişikliklerini tartışmaktadır.
Yönetici özeti
Türkiye'nin temiz enerji hedeflerine ulaşabilmesi için güneş potansiyeli yüksek illere odaklanması gerekiyor
2021 ve 2022 yıllarında, Türkiye’de hidroelektrik dışı yenilenebilir elektrik üretimi hidroelektriği geçti. Fosil yakıtlara bağımlılığın sonlanması için hidro harici yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi artarak bu durum istisna değil olağan hale gelmelidir.
Türkiye Enerji Analisti, Ember
Türkiye'de yenilenebilir enerjinin ağırlık merkezi, hidro açısından zengin olan doğudan rüzgar ve güneşin bol olduğu batıya doğru kayıyor. Beş yıl içinde yaşanan iki kurak dönem, Türkiye'nin enerji dönüşümünün kuraklık sebebiyle yavaşlamaması için hidro harici yenilenebilir enerji kaynaklarının kilit öneme sahip olduğunu gösterdi. Türkiye'nin elektrik dönüşümünü gerçekleştirebilmek için güneşli güney illerini daha verimli kullanması gerekiyor.

Hidroelektrik
Sık yaşanan kuraklıklar hidronun kırılganlığını ortaya koyuyor
Hidroelektrik Türkiye’nin en büyük temiz enerji kaynağı, ancak beş yıl içinde yaşanan iki kurak dönem hidroelektriğin artan değişkenliğini ortaya çıkardı.
Türkiye, kurak dönemlerde kaybedilen hidroelektriği ithal doğalgazdan elde edilen elektrikle ikame etmektedir. Sıcak yaz aylarında soğutma için elektrik talebi de arttığından kuraklıklar Türkiye’nin toplam elektrik üretiminde yenilenebilir enerjinin payının azalmasına sebep olmaktadır. Kış ve bahar aylarında yaşanan kuraklık, barajlı hidroelektrik santrallerinin rezervuarlarının yeterince dolmamasına sebep olduğunda hidroelektrik yazın soğutma amaçlı elektrik talebindeki bu artışı karşılayamamaktadır. Hidro harici mevcut yenilenebilir kapasite bu boşluğu doldurmak için yeterli olmadığından, kurak yılların yaz aylarında doğalgazdan elektrik üretimi artmaktadır.
Kapasite ilaveleri ve santral modernizasyonu gelecekte hidroelektrik üretimini ancak sınırlı ölçüde artırabileceğinden, kuraklık dönemlerinde fosil yakıt ihtiyacını ortadan kaldırmak için rüzgar ve güneş enerjisi üretiminin artması gerekmektedir.
Güneş
Güneşte Konya öne çıkarken Antalya potansiyelinin altında
Konya beş yıl içinde güneşten elektrik üretiminde üç kattan fazla bir büyüme kaydetti. Türkiye’nin yenilenebilir enerji hedeflerine ulaşabilmesi için güneşli güney illerinin de Konya’yı takip etmesi gerekiyor.
Türkiye’nin Ulusal Enerji Planı’nda belirtilen hedefler arasında güneş enerjisi kapasite hedefleri en iddialı olanlarıdır. Plan, güneş enerjisinin 2035 yılına kadar en büyük kapasiteye sahip enerji kaynağı olmasını hedeflemektedir. 2022’de 9,4 GW olan kapasitenin, 2030’da 32,9 GW’a yükselmesi ve 2035’te 52,9 GW’a ulaşması beklenmektedir.
Bu hedefe ulaşmak için yıllık güneş enerjisi kapasite ilavelerinin mevcut seviyenin üç katına çıkması gerekecektir. Ancak devletin güneş enerjisi kapasite hedefi, Ember’in 2030 yılına kadar elektrik üretimi için fosil yakıt ithalatını yarıya indirmek için öngördüğü 40 GW’lık kapasiteden daha düşüktür. Bu hedefe ulaşmak için yıllık güneş enerjisi kapasitesi ilavelerinin dört katına çıkması gerekecektir.
Türkiye, çoğu Avrupa ülkesinden daha yüksek güneş potansiyeline sahip olmasına rağmen, 2022 yılında güneşten elektrik üretimi yalnızca 15,3 TWh veya toplam üretimin %4,7’si şeklinde gerçekleşmiştir. Başka bir deyişle Türkiye’nin güneş enerjisi üretimi Polonya ve Ukrayna gibi daha düşük güneş enerjisi potansiyeline sahip ülkelerle aynı seviyededir.
Rüzgar
İzmir, Çanakkale ve İstanbul rüzgarı arkasına aldı
Ege ve Marmara kıyılarındaki iller rüzgardan elektrik üretimindeki artışa öncülük ediyor.
Rüzgar, güneş enerjisinden daha düşük bir potansiyele sahip olmasına rağmen Türkiye’nin en büyük kapasiteli yenilenebilir elektrik kaynaklarından biridir. Ülke, 2022 yılında toplam elektrik üretiminin %11’ine karşılık gelen 35 TWh rüzgar enerjisi üretmiştir.
Ulusal Enerji Planı, 2022 yılı sonunda 11 GW olan rüzgar kapasitesinin 2030 yılına kadar 18 GW’a çıkarılmasını hedeflemektedir. Ember analizinin, elektrik üretimi için fosil yakıt ithalatını yarıya indirmek için 2030 yılına kadar en az 30 GW rüzgar kapasitesine ihtiyaç olduğunu gösterdiği göz önüne alındığında, bu yeterince iddialı bir hedef değildir.
Yenilenebilirdeki ilerleme
Hidro harici yenilenebilirler kuraklığın etkisini hafifletti, şimdi liderliği ele almaları gerekiyor
Çeşitli yenilenebilir enerji kaynaklarına ev sahipliği yapan Türkiye, bu kaynakların hepsinde ilerleme kaydetti. Temiz elektrik üretiminde istikrarlı bir büyüme sağlanması için hidro harici yenilenebilir enerji kaynaklarından üretim hızlanmalı.
Türkiye, hidroelektrik üretiminin kuraklık öncesi seviyelere ulaşamamasına rağmen 2022 yılında yenilenebilir kaynaklardan rekor miktarda elektrik üretmiştir.
Rüzgar ve güneş enerjisi, düşük hidroelektrik üretiminin toplam yenilenebilir elektrik üretimi üzerindeki etkisini azaltma açısından önemli rol oynamıştır. Türkiye, hidroelektrik üretimindeki kuraklıktan doğan riskleri azaltmak, yenilenebilir elektrik hedeflerine ulaşmak ve enerji güvenliğini sağlamak için rüzgar ve güneş enerjisi kurulumlarını hızlandırmalıdır.
Ek Materyal
Metodoloji
Veriler
Türkiye’nin 2018-2022 lisanslı santral üretim verileri için EPİAŞ Şeffaflık API’ın “real-time-generation” web servisi kullanılmıştır. Bu veriler daha sonra ‘fuzzy matching’ kullanılarak EPDK’dan alınan elektrik piyasası üretim lisansı verileriyle birleştirilip elle kontrol edilmiştir.
Lisanssız üretim verileri için EPDK’nın aylık elektrik üretim raporları kullanılmıştır.
Güneş enerjisi potansiyeli haritası için güneş ışınımı istatistikleri Solargis verilerine dayanmaktadır. İl ortalamaları Ember tarafından bir Python scriptiyle hesaplanmıştır.
Lisanssız proje başvuru verileri, elektrik dağıtım şirketlerinin web sitelerinden alınmıştır. Aydın Denizli ve Muğla’yı kapsayan ADM Elektrik Dağıtım A.Ş. eksik veri nedeniyle hesaplamalara dahil edilmemistir. Konya, Aksaray, Niğde, Kırşehir, Nevşehir ve Karaman’ı kapsayan Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. için 2021 yılının Ocak, Mart, Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarına ilişkin veri bildirilmediği için kısmi veriler kullanılmıştır.
Teşekkür
Ufuk Alparslan, Sarah Brown, Alison Candlin ve Claire Kaelin’den aldığımız değerli geri bildirimler için teşekkür ederiz. Analizimizi gerçekleştirmek için gerekli verileri sağlayan Matt Ewen’a ve veri görselleştirme konusundaki değerli katkıları için Chelsea Bruce-Lockhart’a teşekkür ederiz.
Görsel telif bilgisiIhsan Gercelman / Alamy Stock Photo