Rüzgar ve güneş Türkiye’ye 12 ayda 7 milyar dolar tasarruf sağladı
Fosil doğalgaz fiyatları küresel çapta hızla artarken Türkiye'de elektrik fiyatları da yükselişe geçti. Rüzgar ve güneş enerjisi Türkiye'yi fosil yakıt ithalatından milyarlarca dolar tasarruf ettirdi, ancak doğru politikalarla daha fazlası yapılabilir.
Mevcut diller English
Önemli Noktalar
x5,9
Aylık toptan elektrik fiyatındaki yıldan yıla artış
x7,4
Elektrik üretimi için kullanılan doğalgaz fiyatındaki yıldan yıla artış
$7 milyar
Rüzgar ve güneş enerjisinin yerini aldığı doğalgaz ithalatının değeri
Hakkında
Ember’in analizi, Türkiye’de elektrik fiyatlarında son dönemde yaşanan artışın küresel olarak yüksek seyreden gaz fiyatlarından kaynaklandığını, rüzgar ve güneş enerjisi üretiminin fosil gaz ithalatının yerini alarak elektrik faturalarını düşürdüğünü ortaya koymaktadır. Elektrik faturalarını düşürmek amacıyla rüzgar ve güneş enerjisine hız verilmesi için, bu kaynaklar için ihalelerin ve ayrılmış kapasitelerin önemli ölçüde artırılması ve yeni yatırımları engelleyen piyasa engellerinin kaldırılması gerekmektedir.
Yönetici özeti
Rüzgar ve güneş 12 ayda 7 milyar dolar tasarruf sağladı
Bölge Lideri Türkiye, Ukrayna ve Batı Balkanlar Ember
Küresel doğal gaz fiyatları ve liradaki değer kaybı Türkiye'de elektrik fiyatlarının yükselmesine neden olurken, yenilenebilir kaynaklar milyarlarca dolarlık fosil yakıt ithalatına engel oldu. Doğru politikalarla yenilenebilir enerji daha çok fayda sağlayabilir. YEKDEM sonrası ülkemizde yenilenebilir enerji kurulumları serbest piyasa ve ihaleler üzerinden ilerleyecek. Ancak bunun gerçekleşebilmesi için rüzgar ve güneşe daha fazla kapasite tahsis edilmesi ve yatırımları sekteye uğratacak piyasa müdahalelerinden kaçınılması gerekiyor. Enerji kriziyle mücadele, özellikle güneş enerjisi gibi çok hızlı uygulanabilen çözümlere ihtiyaç duyuyor.
Elektrik fiyatları yükselişte
Doğalgaz fiyatları yüksek elektrik fiyatlarına yol açtı
Birçok ülke gibi Türkiye de son dönemde artan elektrik fiyatlarından muzdarip. Fosil yakıt fiyatlarının önemli bir rol oynadığı aylık toptan elektrik fiyatı bir yıl içinde neredeyse altı kat arttı.
Türkiye, geçen yıl elektriğinin neredeyse üçte birini doğalgazdan ürettiğinden gaz fiyatlarındaki değişikliklere karşı savunmasızdır. Yıllık doğalgaz tüketimi 2021 yılında yeni bir rekor kırmış ve bu tüketimin %45’i Rusya’dan ithal edilen doğalgaz ile sağlanmıştır. Fosil gaza olan bağımlılık ülkenin ithalat faturasını yükseltmiş ve Türkiye Merkez Bankası’nın devlete ait gaz ithalatçısı BOTAŞ’a rekor miktarda Amerikan doları satmasına neden olmuştur.
Küresel doğalgaz fiyatlarındaki geçen yılki artışta arz ve talep kaynaklı nedenlerin yanı sıra jeopolitik anlaşmazlıklardan da etkisi olmuştur. Bu yıl Rusya’nın Ukrayna’yı işgali gaz krizini daha da şiddetlendirmiştir. Dünya genelinde fiyatlar yükselirken, Türkiye artan elektrik maliyetlerini sınırlamak için piyasaya müdahale etmektedir.
Yenilenebilir enerji faturaları düşürdü
Rüzgar ve güneş enerjisi son 12 ayda 7 milyar dolar tasarruf sağladı
Rüzgar ve güneş enerjisi üretimi, fosil yakıt fiyatları artarken ithalatı önemli ölçüde azaltmaya yardımcı oldu. Rüzgar ve güneş enerjisi olmasaydı, elektrik faturaları daha da yüksek olacaktı.
Mayıs 2021 – Nisan 2022 döneminde 32,2 TWh üretim gerçekleştiren rüzgâr santralleri 5 milyar dolar ile ithalat tasarrufunda en büyük paya sahiptir. Güneş enerjisi santralleri 2 milyar dolar ithalat tasarrufu sağlarken, bunun %86’sı lisanssız güneş enerjisi santrallerinden kaynaklanmaktadır.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali dünya genelinde fosil yakıt krizini derinleştirerek fiyatları yüksek tutmuş ve buna bağlı olarak Türkiye’nin fosil doğalgaz ithalat faturası da ağırlaşmıştır. Savaşın başladığı 24 Şubat’tan Nisan sonuna kadar geçen sürede Türkiye’de 2 milyar dolarlık potansiyel fosil yakıt ithalatı, rüzgar ve güneş enerjisinden elektrik üretimi ile ikame edilmiştir.
Tırmanış devam ettiği sürece, rüzgar ve güneş enerjisinin bu faturaların düşürülmesine katkısı aynı hızla artmaya devam edecektir. Doğalgaz fiyatlarının bu seviyelerde kalması halinde, rüzgar ve güneş enerjisi sayesinde önümüzdeki her ay doğalgaz ithalatında yaklaşık 700 milyon dolar tasarruf yaşanması beklenmektedir.
Fiyatları düşürmek için piyasa müdahaleleri
Türkiye'nin piyasa müdahaleleri maliyetleri düşürmüyor
Hem perakende hem de toptan enerji piyasalarına yapılan müdahaleler bir dereceye kadar yardımcı olsa da, elektrik üretim maliyetini ve ülke üzerindeki toplam maliyet yükünü azaltmamaktadır.
Yenilenebilir kaynak tarifesi ile alım garantisi altındaki yenilenebilir enerji kaynakları ve lisanssız enerji santralleri yeni getirilen fiyat tavanlarından muaf tutulmuştur. Dolayısıyla, yeni tasarıma tabi olan yenilenebilir enerji kapasitesinin büyük kısmı hidro (3,2 GW) ve rüzgar (1,8 GW) olmak üzere 5 GW’ın biraz üzerindedir.
Başlangıç itibariyle yeni piyasa tasarımı ile birlikte, uygulanması planlanan altı ay içinde, tahminen 6 TWh rüzgar enerjisi üretimi yeni tavan fiyattan etkilenecektir. Bu zaman diliminde rüzgar enerjisinden elde edilecek tahmini gelir, Nisan ayı parametreleri kullanıldığında 300 milyon dolardan biraz daha azdır. Sadece aylık 50 milyon dolar tasarruf için piyasa tasarımında yapılacak köklü bir değişiklik, artan faturalara karşı en iyi çözüm olmayabilir.
Geleceğe bakış
Türkiye rüzgar ve güneş enerjisi potansiyelinden faydalanmalı
Elektrik faturalarını düşürmek amacıyla rüzgar ve güneş enerjisine hız verilmesi için bu kaynakların kapasitelerinin artırılması ve yeni yatırımların önündeki engellerin kaldırılması gerekmektedir.
Enerji krizinin hızlı çözümlere ihtiyacı var. Özellikle güneş santralleri hızlı bir şekilde devreye alınabimeleri sayesinde artan fosil yakıt fiyatları ve yüksek elektrik faturalarıyla mücadelede kilit bir rol oynayabilir.
Türkiye yıllık 8 GW kapasite ile Avrupa’daki en yüksek güneş paneli üretim kapasitesine sahiptir. Ancak Türkiye her yıl 1 GW’tan daha az güneş enerjisi santrali devreye almaktadır. Türkiye, yerli güneş paneli üretim kapasitesini tam olarak kullanarak, yüksek maliyetli fosil yakıt ithalatını ikame etmek suretiyle elektrik faturalarını daha da düşürebilir.
Ek Materyal
Metodoloji
Rüzgar ve güneş enerjisi üretimi ile doğalgaz ithalatında tasarruf
Gün öncesi TTF fiyatları, ilk olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın EUR/USD günlük döviz kurları kullanılarak EUR/MWh’den USD/MWh’ye dönüştürülmüştür. Daha sonra bu fiyatlar %55 verimliliğe sahip bir doğalgaz santralinin üretim maliyetini hesaplamak için kullanılmıştır. MWh başına üretim maliyetleri daha sonra o dönemdeki rüzgar ve güneş enerjisi üretimleri ile çarpılmıştır.
Rüzgâr enerjisi santrallerinden alınacak beklenmedik kazanç vergisi tahmini
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması’nda on yıllık süreyi tamamlayan rüzgar enerjisi santralleri, Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nın yayınladığı katılımcı listesinden çıkartılmıştır. Geriye kalan santral listesinde belirtilen yıllık üretimlerinin yarısı (beklenen altı aylık üretimlerini bulmak için), ortalama Nisan ayı elektrik piyasası fiyatı ile yenilenebilir enerji kaynaklarına uygulanacak fiyat tavanı arasındaki farkla çarpılmıştır.
Teşekkür
Charles Moore, Alison Candlin ve Duygu Kutluay’a (Europe Beyond Coal) aldığımız değerli geri bildirimleri için teşekkür ederiz.
Ayrıca Türkçe çevirilere destek olan Azem Yıldırım’a teşekkürler.
